विलोम शब्द(vilom shabd in hindi)


(साभार -गूगल )

·      उत्कर्ष अपकर्ष

·      उदात्त अनुदात्त

·      उत्साह —-निरुत्साह, अनुत्साह

·      उत्तम  —अधम

·      उद्यमी —-निरुद्यम

·      उत्थान पतन

·      उधार नकद

·      उपरि     अधः

·      उपयुक्त —-अनुपयुक्त

·      उग्र        सौम्य

·      एकता अनेकता

·      एकत्र    विकीर्ण

·      ऐश्वर्य   अनैश्वर्य

·      एकेश्वरवाद बहुदेववाद

·      कीर्ति     अपकीर्ति

·      कुरूप सुरूप

·      करुण    निष्ठुर

·      क्रय     विक्रय

·      कायर   निडर

·      कटु      मधु

·      क्रूर     अक्रूर

·      कृत्रिम प्रकृत

·      कठोर, कर्कशकोमल

·      कृष्ण श्वेत, शुक्ल

·      कृतज्ञ कृतघ्न

·      कनिष्ठज्येष्ठ

·      कर्म    निष्कर्म, अकर्म

·      कपटी निष्कपट

·      कुटिलसरल

·      क्रोध    क्षमा

·      कर्मण्य अकर्मण्य

·      कोप   कृपा

·      कृपण —-दाता

·      कर्मठ  —अकर्मण्य

·      खेद प्रसन्नता

·      गणतंत्र राजतंत्र

·      गुरु        लघु

·      गुप्त -प्रकट

·      ग्रस्त    मुक्त

·      ग्राह्य  —त्याज्य

·      गगन पृथ्वी

·      गरल  — सुधा

·      गीला  — सूखा

·      गौरव  —लाघव

·      गृहस्थ संन्यासी

·      गत   आगत

·      गुण  — दोष

·      गमन आगमन

·      घात प्रतिघात

·      घरेलू —-बाहरी, वन्य

·      चाह  —अनचाह

·      चिरंतन नश्वर

·      छाँह धूप

·      चोर साधु

·      छली निश्छल

·      छूत अछूत

·      जन्म मृत्यु, मरण

·      ज्येष्ठ कनिष्ठ

·      जागरण निद्रा

·      जल स्थल

·      जीवित मृत

·      जातीय विजातीय

·      जटिल  — सरल

·      जय      पराजय

·      जङ      चेतन

·      ज्योति तम

·      जीवन मरण

·      जंगम स्थावर

·      ज्वार   भाटा

·      जल्द   — देर

·      ताप   शीत

·      तम   आलोक, ज्योति

·      तीव्र   मंद

·      तुच्छ महान

·      देव    दानव

·      दृष्ट, दुर्जनसज्जन

·      देय   अदेय

·      दीर्घकाय कृशकाय

·      धनी   —-निर्धन

·      तिमिरप्रकाश

·      तामसिकसात्त्विक

·      तुकांत —-अतुकांत

·      तरल   ठोस

·      दिवा  — रात्रि

·      दूषित  — स्वच्छ

·      दुर्बल, निर्बल—- सबल

·      दक्षिण  — वाम, उत्तर

·      ध्वंस     निर्माण

·      नूतन     पुरातन

·      न्यून     अधिक

·      नश्वर   शाश्वत, अनश्वर

·      निंदा    स्तुति

·      नागरिक ग्रामीण

·      निर्मल   मलिन

·      निरामिष सामिष

·      निर्लज्ज सलज्ज

·      निर्दोष   सदोष

·      निर्माण —-विनाश, ध्वंस

·      नगर     ग्राम

·      निर्दय     सदय

·      नैसर्गिक —-कृत्रिम, अनैसर्गिक

·      निष्काम सकाम

·      निंद्य    वंद्य

·      निरक्षर   साक्षर

·      पंडित    मूर्ख

·      पक्ष      विपक्ष

·      प्रमुख  —–सामान्य, गौण

·      प्रलय   सृष्टि

·      प्रारंभिक —-अंतिम

·      पाश्चात्य—- पौवार्त्य, पौरस्त्य

·      प्रशंसा   निंदा

·      पाप     पुण्य

·      परार्थ  —- स्वार्थ

·      पुरस्कार दंड, तिरस्कार

·      पूर्ववर्ती —-परवर्ती, उत्तरवर्ती

·      परतंत्र स्वतंत्र

·      परमार्थ स्वार्थ

·      परुष    कोमल

·      प्रधान  —गौण

·      प्रवृत्ति निवृत्ति

·      प्राचीन नवीन, अर्वाचीन

·      प्रत्यक्ष परोक्ष

·      प्राकृतिक —-कृत्रिम, विकृत, अप्राकृतिक

·      पुष्ट  — क्षीण, अपुष्ट

·      परिश्रम विश्राम

·      पूर्व   उत्तर, अपर, पश्चिम

·      पूर्णता अपूर्णता

·      प्रयोग अप्रयोग

·      बंधनमुक्ति, मोक्ष

·      बाह्य अभ्यंतर

·      बाढ़   सूखा

·      भूत   भविष्य

·      भोगी योगी

·      बहिरंग अंतरंग

·      बलवान बलहीन

·      बर्बर    सभ्य

·      भौतिक आध्यात्मिक

·      भद्र    अभद्र

·      मानवदानव

·      मूक वाचाल, मुखर

·      मृदुल कठोर

विलोम शब्द

·      मुख       पृष्ठ, प्रतिमुख

·      महात्मा दुरात्मा

·      मिलन   विरह

·      मृत जीवित

·      मुनाफा नुकसान

·      योग वियोग

·      योगी    भोगी

·      रक्षक   भक्षक

·      राजतंत्र जनतंत्र

·      रत विरत

·      रागी      विरागी

·      रचना    ध्वंस

·      रूपवान कुरूप

·      रिक्त, अपूर्णपूर्ण

·      लघु       गुरु, दीर्घ, महत्

·      लौकिक अलौकिक

·      लिप्त     निर्लिप्त, अलिप्त

·      लुप्त     व्यक्त

·      विवाद    निर्विवाद

·      विशिष्ट साधारण

·      विजय   पराजय

·      विस्तृत संक्षिप्त

·      विशेष    सामान्य

·      वसंत     पतझङ

·      बहिष्कार स्वीकार, अंगीकार

·      वृद्धि      ह्रास

·      विधवा —-सधवा

·      विमुख  —सम्मुख, उन्मुख

·      वैतनिक अवैतनिक

·      विशालकायक्षीणकाय, लघुकाय

·      वीर     कायर

·      वृहत्, महत्—– लघु, क्षुद्र

·      व्यस्त —-अकर्मण्य, अव्यस्त

·      व्यावहारिकअव्यावहारिक

·      विपत्तिसंपत्ति

·      वृष्टि   अनावृष्टि

·      विपद्   संपद्

·      वक्र     सरल, ऋजु

·      विशिष्ट सामान्य

·      वियोग, विरहमिलन

·      सम विषम

·      सजीवनिर्जीव, अजीव

·      सफल —–विफल, असफल, निष्फल

·      सरल —-कुटिल, वक्र, कठिन

·      सजल निर्जल

·      स्वजातिविजाति

·      सम्मुख विमुख

·      सार्थक निरर्थक

·      सकर्म निष्कर्म

·      सुकर्म कुकर्म, दुष्कर्म

·      सुलभ दुर्लभ

·      सुपथ कुपथ

·      स्तुति निंदा

·      स्मरण विस्मरण

·      सशंकनिश्शंक

·      सगुण निर्गुण

·      सबल दुर्बल, अबल

·      सनाथ अनाथ

·      सहयोगीप्रतियोगी

·      स्वतंत्रता परतंत्रता

·      संयोग वियोग

·      सम्मान  —अपमान

·      सकाम  — निष्काम

·      साकार   निराकार

·      सुगंध    दुर्गंध

·      सुगम    — दुर्गम

·      सुशील   दु:शील

·      स्थूल    सूक्ष्म

·      संपद्     विपद्

·      सुनाम दुर्नाम

·      संतोष —-असंतोष

·      सुधा    गरल, विष, हलाहल

·      संकल्प विकल्प

·      संन्यासी गृही, गृहस्थ

·      स्वधर्म विधर्म, परधर्म

·      समष्टिव्यष्टि

·      संघटन विघटन

·      साक्षर निरक्षर

·      सद्वृत्तदुर्वृत्त

·      समूल  — निर्मूल

·      सत्कर्म —-दुष्कर्म

·      सुमतिकुमति

·      संकीर्णविस्तीर्ण

·      सदाशय दुराशय

·      सुकृति—- कुकृति, दुष्कृति

·      समास व्यास

·      स्वल्पायुचिरायु

·      सुसंगति कुसंगति

·      सुपरिणाम—- दुष्परिणाम

·      सौभाग्य दुर्भाग्य

·      सखा     शत्रु

·      सौम्य—– उग्र, असौम्य

·      स्वामी —-सेवक

·      सृष्टि —-प्रलय, संहार

·      संधि विग्रह

·      स्थिर  —- चंचल, अस्थिर

·      सबाध  —-निर्बाध

·      स्वार्थ निः स्वार्थ, परमार्थ

·      सत्कार—– तिरस्कार

·      सापेक्ष —-निरपेक्ष

·      सक्षम —-अक्षम

·      सादर  — निरादर

·      सलज्जनिर्लज्ज

·      सदय निर्दय

·      सुलभ दुर्लभ

·      स्वप्न जागरण

·      संकोच —-असंकोच, प्रसार

·      सभ्य असभ्य, बर्बर

·      सुदूर —-सन्निकट, अदूर

·      सभय निर्भय, अभय

·      सामान्यविशिष्ट

·      स्तुत्य निंद्य

·      सुकालअकाल, दुष्काल

·      शकुन  —अपशकुन

·      शीत    उष्ण

·      शुक्ल   कृष्ण

·      श्वेत    श्याम

·      शासक शासित

·      शयन जागरण

·      शृंखला विशृंखला

·      श्रव्य दृश्य

·      शोषक पोषक

·      श्लील अश्लील

·      शांति क्रांति, अशांति

·      शुष्क सिक्त

·      शत्रु मित्र

·      श्रीगणेश इतिश्री

·      श्रद्धा घृणा, अश्रद्धा

·      श्यामागौरी

·      हास रूदन

·      ह्रस्व दीर्घ

·      हर्ष —-विषाद, शोक

·      हिंसा अहिंसा

·      क्षर अक्षर

·      क्षणिक शाश्वत

·      क्षम्यअक्षम्य

·      क्षुद्र ——विराट्, विशाल, महान

 

Comments

Popular posts from this blog

मूट कोर्ट अर्थ एवं महत्व

कोसी का घटवार: प्रेम और पीड़ा का संत्रास सुनील नायक, शोधार्थी, काजी नजरूल विश्वविद्यालय आसनसोल, पश्चिम बंगाल

विधि पाठ्यक्रम में विधिक भाषा हिन्दी की आवश्यकता और महत्व